Το ψαλίδι είναι ένα από τα βασικά εργαλεία που καλείται το παιδί να χρησιμοποιήσει σε μία σχολική τάξη. Όταν χρησιμοποιείται σωστά, οι δραστηριότητες κοπής ενεργοποιούν και εξασκούν τους ίδιους μύες στο εσωτερικό της παλάμης όπως και οι δραστηριότητες γραφής. Ωστόσο η διαδικασία κοπής απαιτεί πιο σύνθετη και εξειδικευμένη συνεργασία των δύο χεριών για την επιτυχή ολοκλήρωσή της.
Σύμφωνα με το αναπτυξιακό τεστ Peabody Developmental Motor Scales η αναπτυξιακή πορεία της χρήσης ψαλιδιού είναι η εξής:
- Μέχρι 2 ετών, το παιδί κάνει απλά ψαλιδίσματα.
- Μέχρι 2 ½ ετών, το παιδί κόβει ένα μεγάλο χαρτί στη μέση.
- Μέχρι 3 - 3 ½ ετών, το παιδί κόβει πάνω σε μία χοντρή ευθεία γραμμή.
- Μέχρι 3 ½ - 4 ετών, το παιδί κόβει έναν κύκλο.
- Μέχρι 4 ½ - 5 ετών, το παιδί κόβει ένα τετράγωνο.
- Από 5 ½ - 6 ετών, το παιδί αρχίζει να κόβει πιο σύνθετα σχήματα.
Τα βασικά χαρακτηριστικά της σωστής χρήσης του ψαλιδιού:
- Η σωστή λαβή του ψαλιδιού γίνεται τοποθετώντας μόνο τον αντίχειρα και τον μέσο στις δύο τρύπες. Τα δύο αυτά δάχτυλα στηρίζουν το ψαλίδι στις τελευταίες (εξωτερικές) αρθρώσεις τους, όχι πιο μέσα. Αυτό θα εξασφαλίσει την ομαλή συμμετοχή των αρθρώσεων του υπόλοιπου χεριού κατά τη διαδικασία κοπής. Δεν προτείνεται η εναλλακτική τοποθέτηση αντίχειρα και δείκτη στις δύο τρύπες, καθώς αυτό θα περιορίσει την κινητικότητα και τον έλεγχο του χεριού.
- Ο δείκτης τοποθετείται έξω από το ψαλίδι για σταθερότητα και για να καθοδηγεί την κίνηση. Τα δύο τελευταία δάχτυλα βρίσκονται σε κάμψη προς την παλάμη (εικόνα).
- Η λαβή του ψαλιδιού παραμένει σταθερή, τα δάχτυλα δεν αλλάζουν θέση.
- Ο καρπός βρίσκεται πάντα ελαφρώς σε θέση έκτασης, όχι κάμψης.
- Οι μύτες του ψαλιδιού “κοιτούν” μακριά από το σώμα του παιδιού.
- Το αντιβράχιο σταθεροποιείται σε μέση θέση, δεν παρατηρείται έσω στροφή. Η παλάμη δεν είναι στραμμένη προς το πάτωμα.
- Οι κινήσεις γίνονται με τη συνεργασία όλων των αρθρώσεων του χεριού, όχι μπλοκάροντας ορισμένες περιοχές (πχ αγκώνας κολλημένος στον κορμό για σταθερότητα).
- Ο ώμος διατηρεί χαλαρή, ξεκούραστη θέση, χωρίς να παρατηρείται έντονη απαγωγή του (να ανοίγει το χέρι προς το πλάι).
- Το μη επικρατές χέρι κρατά το υλικό που κόβεται, εκτός τραπεζιού. Ισχύουν και εδώ οι ίδιες προϋποθέσεις σχετικά με την τοποθέτηση και συμμετοχή της παλάμης, του καρπού, του αγκώνα και του ώμου.
- Τα χέρια δεν κουράζονται εύκολα.
Για να μπορέσει ένα παιδί να χρησιμοποιήσει με επιτυχία το ψαλίδι θα πρέπει:
- Να χρησιμοποιεί σταθερά το ένα χέρι σε δραστηριότητες κοπής.
- Να εκπαιδευτεί στον σωστό τρόπο χρήσης του από τις πρώτες προσπάθειές του.
- Να έχει αναπτύξει, αντίστοιχα με την ηλικία του, τις δεξιότητες λεπτής κινητικότητας στα χέρια.
- Να κατανοεί την έννοια του προσανατολισμού και να ελέγχει τον προσανατολισμό του εργαλείου συνεχώς.
- Να επιδεικνύει επαρκή οπτικοκινητικό συντονισμό (συντονισμό ματιού/χεριού).
- Να ελέγχει τη δύναμή του με ακρίβεια, ώστε οι κινήσεις του ψαλιδιού να μην είναι μεγαλύτερες απ’ ότι χρειάζεται.
- Να επιδεικνύει ικανοποιητικές δεξιότητες συνεργασίας των δύο χεριών.
Όταν ένα παιδί παρουσιάζει δυσκολία στη χρήση του ψαλιδιού θα πρέπει να εξετάσουμε ποια από τα παραπάνω στοιχεία παρεμποδίζουν την ανάπτυξη αυτής της ικανότητας.
Πηγές
Exner, C.E., (2005) Development of Hand Skills. In Case-Smith J., editor: Occupational Therapy for Children. St Louis:Mosby.
Folio, R.M., & Fewell, R. (2000). Peabody Developmental Motor Scales - Revised. Chicago: Riverside.
Hull Learning Services (2004). Supporting children with Co-ordination Difficulties. London: David Fulton Publishers.
